گزارشگران سازمان ملل خاطرنشان کردند که تخریب سیستماتیک گورهای مخالفان سیاسی و منتقدان حکومت نه‌تنها اقدامی برای پاک‌سازی فیزیکی آثار اعدام‌هاست، بلکه تلاشی آگاهانه برای پاک‌کردن حافظه تاریخی جامعه و از بین بردن امکان عدالت انتقالی محسوب می‌شود
کانون حقوق بشر ایران، جمعه ۱۶ آبان‌ماه ۱۴۰۴ – پنج گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد، شامل مای ساتو (گزارشگر ویژه وضعیت حقوق بشر در ایران)، الکساندرا زانتاکی (گزارشگر ویژه در حوزه حقوق فرهنگی)، گابریلا سیترونی (رئیس گروه کاری ناپدیدشدگان اجباری یا غیرارادی)، موریس تیدبال-بینز (گزارشگر ویژه اعدام‌های فراقضایی، صحرایی یا خودسرانه)، و برنارد دوهایم (گزارشگر ویژه ترویج حقیقت، عدالت، جبران خسارت و تضمین عدم تکرار)، در نامه‌ای رسمی خطاب به سران حکومت، نگرانی عمیق خود را نسبت به تخریب قطعه ۴۱ گورستان بهشت زهرا در تهران ابراز کردند.
این نامه بخشی از یک روند نظارتی گسترده‌تر سازمان ملل بر وضعیت حقوق بشر در ایران است و اهمیت ویژه‌ای برای مستندسازی نقض‌های احتمالی حقوق بشر و جرائم علیه بشریت دارد.
در این بیانیه تفصیلی، گزارشگران با اشاره به سکوت مستمر مقامات دیکتاتوری حاکم درباره تخریب گورهای جمعی اعدام‌شدگان دهه ۱۳۶۰، تأکید کردند که چنین اقداماتی نه‌تنها نقض صریح تعهدات بین‌المللی دیکتاتوری حاکم بر ایران ذیل میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی است، بلکه تلاشی سازمان‌یافته برای از بین بردن شواهد تاریخی و جلوگیری از دسترسی به حقیقت محسوب می‌شود.
«تخریب گورهای جمعی به معنای نابودی شواهد نقض حقوق بشر است»
در بخشی از نامه آمده است: «ما می‌خواهیم تخریب و بی‌حرمتی نسبت به محل گورهای جمعی در قطعه ۴۱ بهشت زهرا را که حاوی بقایای هزاران زندانی سیاسی اعدام‌شده در دهه ۱۹۸۰ میلادی است، به اطلاع برسانیم. شواهد موجود حاکی از آن است که این مکان ممکن است شامل پیکر بسیاری از افرادی باشد که هنوز به‌عنوان مفقودالاثر یا در معرض ناپدید شدن اجباری ثبت شده‌اند. از بین رفتن این مکان می‌تواند شواهد کلیدی مرتبط با نقض گسترده حقوق بشر را برای همیشه نابود کند.»
عملیات تخریب و واکنش خانواده‌های قربانیان
براساس اطلاعات دریافتی، در تاریخ ۱۱ اوت ۲۰۲۵، مقامات با استفاده از بولدوزرها، ماشین‌آلات سنگین و همراهی نیروهای امنیتی، عملیات گسترده‌ای برای مسطح‌سازی قطعه ۴۱ آغاز کردند. شاهدان عینی گزارش داده‌اند که در جریان این عملیات، درختان قطع و پوشش گیاهی سوزانده شده و منطقه با حصارکشی و حضور نیروهای مسلح از دسترس عمومی خارج شد.
در ۱۹ اوت ۲۰۲۵، معاون شهردار تهران تأیید کرد که این منطقه قرار است به پارکینگ عمومی تبدیل شود و مدعی شد که زمین مورد نظر «متروکه» بوده است. این ادعا با واکنش خشم‌آلود خانواده‌های قربانیان روبه‌رو شد، چرا که آنان این مکان را محل دفن عزیزان خود می‌دانند و بارها برای جلوگیری از تخریب آن تلاش کرده‌اند.
تخمین‌ها نشان می‌دهد که قطعه ۴۱ شامل بین ۵۰۰۰ تا ۷۰۰۰ قبر است و بسیاری از این قبور فاقد سنگ قبر یا نشانه‌های رسمی‌اند. از دهه ۱۳۶۰ تا امروز، دیکتاتوری حاکم، کنترل شدید و محدودیت‌های مستمر بر این منطقه اعمال کرده است.
خانواده‌های اعدام‌شدگان بارها از سوی نیروهای امنیتی تهدید و از حضور در محل منع شده‌اند. در طول سال‌ها، مقامات به‌طور دوره‌ای پوشش گیاهی محل را سوزانده و مانع هرگونه تلاش برای مرمت یا کاشت گل توسط خانواده‌ها شده‌اند. این الگو در دیگر گورستان‌های ایران، از جمله خاوران و گورهای جمعی شهرهای شیراز، اهواز، تبریز و مشهد نیز مشاهده شده است.
پاک‌کردن حافظه جمعی و مانع‌تراشی در مسیر عدالت
گزارشگران سازمان ملل خاطرنشان کردند که تخریب سیستماتیک گورهای مخالفان سیاسی و منتقدان حکومت نه‌تنها اقدامی برای پاک‌سازی فیزیکی آثار اعدام‌هاست، بلکه تلاشی آگاهانه برای پاک‌کردن حافظه تاریخی جامعه و از بین بردن امکان عدالت انتقالی محسوب می‌شود. چنین اقداماتی، به گفته کارشناسان، مانع از شناسایی بقایای اجساد و اثبات جرم در فرآیندهای قضایی احتمالی آتی می‌شود.
ادامه بازداشت و بلاتکلیفی سه شهروند یاسوجی، اتهام‌های مبهم، بلاتکلیفی طولانی
وضعیت بحرانی زینب جلالیان در زندان یزد؛ عدم رسیدگی پس از انجام عمل جراحی
گسترش الگوی تخریب در دیگر گورستان‌ها
گزارشگران ویژه همچنین به موارد مشابه اشاره کردند که شامل تخریب گورهای اقلیت‌های مذهبی، به‌ویژه جامعه بهائیان، و هنرمندان و فعالان فرهنگی منتقد است. در سال‌های اخیر نیز، تخریب قبور افرادی که در جریان اعتراضات اجتماعی از جمله جنبش ۲۰۲۲ کشته شده‌اند و همچنین قربانیان سانحه پرواز PS752، گزارش شده است. این موارد نشان‌دهنده الگوی مداوم بی‌احترامی به کرامت انسانی و سرپوش‌گذاری بر واقعیت‌های تاریخی هستند.
در مارس ۲۰۲۵ نیز خانواده‌های اعدام‌شدگان دهه ۱۳۶۰ اعلام کردند که از ورود به گورستان خاوران، یکی از شناخته‌شده‌ترین محل‌های دفن جمعی، منع شده‌اند. خاوران برای بسیاری از خانواده‌ها نماد مقاومت، سوگواری و مطالبه حقیقت است و محدودیت‌های اعمال‌شده بر آن، آسیب‌های عمیق روانی و اجتماعی بر بازماندگان بر جای گذاشته است. تخریب یا مسدودسازی چنین مکان‌هایی نه‌تنها حافظه تاریخی جامعه را هدف می‌گیرد بلکه حق اساسی خانواده‌ها برای عزاداری و بزرگداشت عزیزانشان را نیز سلب می‌کند.
درخواست سازمان ملل برای توقف فوری تخریب
در بخش پایانی نامه، گزارشگران ویژه تأکید کردند:
«تخریب قطعه ۴۱ بهشت زهرا نه‌تنها نابودی آثار فیزیکی اعدام‌های سیاسی است، بلکه تلاشی آگاهانه برای حذف حافظه جمعی، جلوگیری از فرآیندهای حقیقت‌یابی و پاسخگویی، و ساکت‌کردن صدای خانواده‌های قربانیان است. چنین اقداماتی نقض آشکار اصول بنیادین حقوق بین‌الملل، از جمله حق دانستن حقیقت و حق برخورداری از عدالت و جبران خسارت برای قربانیان و بازماندگان است. ما از مقامات ایران می‌خواهیم فوراً عملیات تخریب را متوقف کرده و امکان دسترسی خانواده‌ها، کارشناسان مستقل و نهادهای بین‌المللی را برای مستندسازی و حفاظت از این مکان فراهم کنند.»
کانون حقوق بشر ایران را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:
تلگرام / ایکس / اینستاگرام / یوتیوب / فیسبوک
.jpg)
.jpg)
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر