زندان مرکزی اراک یکی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین زندان‌های ایران است که نه تنها محل تحمل کیفر زندانیان عادی محسوب می‌شود، بلکه بر اساس گزارش‌های متعدد، به یکی از مراکز نقض سیستماتیک حقوق بشر در کشور تبدیل شده است
کانون حقوق بشر ایران، شنبه ۱۷ آبان‌ماه ۱۴۰۴ – زندان مرکزی اراک در بخش شمالی شهر و در امتداد خیابان ندامتگاه واقع شده و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و گسترده‌ترین مراکز زندانبانی در استان مرکزی شناخته می‌شود. این مجموعه، که نقش کلیدی در ساختار نظام قضایی و اجرایی منطقه دارد، با دیوارهای مرتفع و ضخیم بتنی احاطه شده است. بر فراز این دیوارها چندین لایه سیم‌خاردار تعبیه شده که برای جلوگیری از هرگونه نفوذ یا خروج غیرمجاز طراحی شده‌اند.
برجک‌های نگهبانی که در فواصل منظم در محیط پیرامونی استقرار یافته‌اند، به نیروهای امنیتی امکان دید و نظارت گسترده بر حیاط‌ها، محوطه بیرونی و مسیرهای منتهی به ورودی‌ها را می‌دهند. افزون بر این، چراغ‌های روشنایی که هر چهار متر نصب شده‌اند، علاوه بر ایجاد امنیت دیداری، به سامانه مراقبت شبانه‌روزی اجازه می‌دهند تا کوچک‌ترین تحرکات نیز زیر نظر قرار گیرد.
زندان مرکزی اراک به‌گونه‌ای طراحی شده که ترکیبی از ساختار فیزیکی بازدارنده و کنترل‌های عملیاتی دقیق را فراهم کند، به‌طوری‌که استانداردهای امنیتی در سطحی قابل‌مقایسه با دیگر زندان‌های بزرگ کشور باشد.
زندان مرکزی اراک در زمینی به وسعت حدود ۲ هزار متر مربع بنا شده است، اما این تنها بخشی از مجموعه گسترده آن محسوب می‌شود. این زندان از دو واحد عملیاتی مستقل تشکیل شده است: واحد ۱ و واحد ۴. با وجود محدودیت‌های فیزیکی و معماری، این زندان جمعیتی نزدیک به ۵ هزار نفر از زندانیان را در خود جای می‌دهد، که این تراکم جمعیتی بر اهمیت مدیریت دقیق، نظارت مستمر، و برنامه‌ریزی منظم در اداره زندان می‌افزاید.
افزوده بر ساختمان اصلی، مجموعه دارای اراضی کشاورزی وابسته نیز هست. با لحاظ این اراضی، وسعت کل مجموعه تقریباً به ۱۰ هکتار می‌رسد، که آن را به یکی از بزرگ‌ترین مراکز نگهداری زندانیان در منطقه تبدیل می‌کند.
تقسیم بندی واحدها و نوع زندانیان
ساختار سازمان‌دهی زندان مرکزی اراک مطابق اصول تفکیک جرایم و مدیریت جمعیتی طراحی شده است:
واحد ۱: این واحد محل نگهداری زندانیانی است که جرایم عمومی انجام داده‌اند
واحد ۴: این واحد به‌طور اختصاصی برای نگهداری زندانیان مرتبط با پرونده‌های مواد مخدر طراحی شده است. این بخش از مجموعه معمولاً سطح بالاتری از کنترل امنیتی را تجربه می‌کند. گزارش‌ها نشان می‌دهد که اجرای بخشی از سنگین‌ترین احکام قضایی، از جمله احکام اعدام، عمدتاً در این واحد صورت می‌گیرد؛ موضوعی که نقش آن را در ساختار قضایی منطقه برجسته‌تر می‌سازد.
واحد ۴ زندان مرکزی اراک، اردوگاهی به نام زندان
واحد ۴ زندان مرکزی اراک، که به نام اردوگاه نیز شناخته می‌شود، یکی از بخش‌های کمتر شناخته‌شده و بسیار بحرانی این زندان است. بر اساس گزارش منابع مطلع و اظهارات متعدد زندانیان سابق، این بخش نه به عنوان مکانی برای اصلاح و بازپروری بلکه به عنوان نمادی از تراکم، تحقیر و نقض حقوق اساسی زندانیان عمل می‌کند و شرایط آن به شدت فراتر از استانداردهای انسانی است.
اردوگاه شامل چهار سالن اصلی است که هر کدام ظرفیت محدودی دارند، اما در عمل بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ زندانی در هر سالن نگهداری می‌شوند. هر اتاق برای ۳۰ نفر طراحی شده، اما تعداد واقعی ساکنان ممکن است به ۵۰ یا ۶۰ نفر برسد. این تراکم بالا موجب فشار جسمی و روانی شدید می‌شود و بسیاری از زندانیان ناچارند روی کف سیمانی یا در راهروهای باریک بخوابند. نبود امنیت و رعایت نکردن استانداردهای اولیه زندگی انسانی، شرایطی را ایجاد می‌کند که می‌تواند به آسیب‌های بلندمدت جسمی و روانی منجر شود.
محدودیت شدید هواخوری و انزوای هدفمند
علاوه بر ازدحام، دسترسی به هواخوری در زندان مرکزی اراک نیز بسیار محدود است. سالن‌های ۱ و ۲ از یک هواخوری مشترک و سالن‌های ۳ و ۴ از هواخوری دیگر استفاده می‌کنند. هر سالن تنها دو ساعت در روز—یک ساعت صبح و یک ساعت عصر—امکان استفاده از هواخوری را دارد. دیوارهای آهنی بلند میان هواخوری‌ها مانع از تعامل زندانیان سالن‌های مختلف می‌شوند و نوعی انزوای جمعی تحمیل می‌کنند. این سیاست هدفمند به منظور جلوگیری از شکل‌گیری همبستگی، اعتراض یا هرگونه فعالیت جمعی اجرا می‌شود و تأثیر روانی قابل توجهی بر روحیه زندانیان دارد.
بحران بهداشتی و خطر شیوع بیماری‌ها در زندان مرکزی اراک
در زندان مرکزی اراک امکانات بهداشتی نیز برای جمعیت بیش از ۵۰۰ نفر ناکافی است. هر سالن فقط ۹ تا ۱۰ سرویس بهداشتی و حمام دارد. صف‌های طولانی و انتظارهای طولانی مدت برای استفاده از این امکانات به بخشی از زندگی روزمره تبدیل شده‌اند و خطر شیوع بیماری‌های پوستی، تنفسی و گوارشی را افزایش می‌دهند. نبود تهویه مناسب، نبود امکانات شست‌وشوی کافی و کمبود مواد بهداشتی، به شدت به وضعیت سلامت جسمی زندانیان آسیب می‌زند.
مدیریت بی‌رحمانه و استمراد وضعیت بحرانی در زندان مرکزی اراک
مدیریت اردوگاه پیش‌تر بر عهده فردی به نام موذن بود که اکنون به اداره کل منتقل شده است. مدیریت فعلی بر عهده محمدحسن نصیری است که هم‌زمان ریاست کارگاه‌های کارآموزی زندان را نیز بر عهده دارد و معاون او فردی به نام لک است. با وجود تغییر مدیران، هیچ بهبود قابل توجهی در شرایط غیرانسانی مشاهده نشده است، زیرا مسئله اصلی به ساختار، سیاست‌ها و رویکرد حکومتی نسبت به زندان‌ها و زندانیان برمی‌گردد و مشکلات ریشه‌ای هستند.
محمد حسن نصیری، رئیس واحد چهارم زندان بیش از بیست سال است که در این سمت فعالیت می‌کند و رفتار او همیشه خشن و سختگیرانه بوده است. او با کمک نفوذ یکی از نزدیکانش در قوه قضاییه توانسته به راحتی از مدیر داخلی زندان به ریاست واحد ارتقا یابد. این سابقه طولانی باعث شده که او با قوانین و رویه‌های زندان آشنا باشد و از آنها به نفع خود بهره ببرد.
زندانیان وی را از نظر شخصیتی و جنایتکاری با ابوبکر البغدادی مقایسه کرده و به گفته آنها وی بدتر و خشن‌تر از بغدادی و نیروهای داعش با زندانیان برخورد می‌کند.
گزارش‌هایی از شکنجه و مجازات‌های غیرقانونی
گزارش‌ها و گفته‌های زندانیان نشان می‌دهد که او از موقعیت خود سوءاستفاده می‌کند و کارهای غیرقانونی انجام می‌دهد. او حتی بدون دستور دادگاه، زندانیان را به مجازات‌های شدید، از جمله اعدام، محکوم کرده است. اعمال این قدرت باعث شده که بسیاری از زندانیان و شاهدان جرأت نکنند تخلفات او را گزارش دهند یا درباره آن صحبت کنند. برخی زندانیان نیز به دلیل ترس از انتقام، مجبور شده‌اند سکوت اختیار کنند.
رفتارهای خشن و ضدانسانی محمدحسن نصیری، زندان مرکزی اراک را به مکانی پر از ترس، اضطراب و ناامنی روانی برای زندانیان تبدیل کرده است. نبود نظارت مؤثر و پشتیبانی سیستماتیک از مدیران متخلف، سبب شده که روند تخلفات در این زندان ادامه یابد.
رفتارهای او حقوق زندانیان را به شدت نقض می‌کند و زندان را به مکانی پر از ترس و نگرانی تبدیل کرده است. بسیاری از کارکنان نیز به دلیل قدرت و نفوذ او نمی‌توانند به صورت مستقل عمل کنند یا تخلفاتش را گزارش دهند. این شرایط باعث شده که هیچ نظارت واقعی و کافی بر عملکرد او وجود نداشته باشد و مشکلات جدی در اداره زندان ایجاد شود.
با توجه به اینکه این تخلفات ادامه دارد و اثرات منفی آن بر زندانیان مشهود است، ضروری است که سریعاً رسیدگی قانونی و نظارت مستقل بر عملکرد او انجام شود. اما به دلیل پشتیبانی قوی و رانتی که وی دارد هیچ اشاره‌ای به اعمال خلاف قانون و انسانیت وی نشده و وی همچنان در سمت خود باقی است.
زندان مرکزی اراک یکی از مراکز اصلی نقض حقوق بشر
زندان مرکزی اراک یکی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین زندان‌های ایران است که نه تنها محل تحمل کیفر زندانیان عادی محسوب می‌شود، بلکه بر اساس گزارش‌های متعدد، به یکی از مراکز نقض سیستماتیک حقوق بشر در کشور تبدیل شده است. این زندان به دلیل حجم بالای جمعیت و شرایط نگهداری، همواره مورد انتقاد نهادهای بین‌المللی و فعالان حقوق بشر قرار گرفته است.
ساختار زندان مرکزی اراک شامل چهار سالن مجزا است که هر کدام بین ۱۰ تا ۱۲ اتاق دارند و ظرفیت هر اتاق برای نگهداری حدود ۴۰ زندانی در نظر گرفته شده است. بنابراین، هر سالن با ۱۲ اتاق به طور متوسط حدود ۴۸۰ زندانی را در خود جای می‌دهد.
ابعاد اتاق‌ها بین ۳ در ۴ تا ۳ در ۵ متر است و تنها ۱۰ تا ۱۲ تخت در هر اتاق تعبیه شده‌اند، در حالی که باقی زندانیان به صورت کف‌خواب نگهداری می‌شوند و از حداقل فضای شخصی محروم هستند. این تراکم جمعیتی شدید باعث افزایش ریسک بیماری‌های مسری، اختلالات روانی و فشارهای جسمی و روانی بر زندانیان می‌شود.
کار اجباری، تغذیه ناکافی و نبود امکانات اولیه
شرایط نگهداری در زندان مرکزی اراک به شدت غیرانسانی و پر ازدحام است و زندانیان غالباً مجبور به انجام کارهای اجباری و بی‌پاداش می‌شوند. فقدان دسترسی مناسب به بهداشت، تغذیه ناکافی و نبود امکانات حداقلی برای زندگی روزمره، وضعیت این زندان را به نقطه‌ای بحرانی در نقض حقوق بشر تبدیل کرده است.
این شرایط با استانداردهای بین‌المللی حقوق بشر، میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی و حتی قوانین داخلی دیکتاتوری حاکم بر ایران تناقض دارد و نگرانی‌های جدی درباره رعایت حقوق اولیه انسانی در آن ایجاد می‌کند.
ابراز نگرانی پنج گزارشگر ویژه سازمان ملل از تخریب گورهای جمعی در قطعه ۴۱ بهشت زهرا
واحد چهارم، کانون اعدام و فشارهای شدید
زندان مرکزی اراک همچنین به عنوان یکی از مراکز با بیشترین نرخ اعدام در کشور شناخته می‌شود، به ویژه در واحد چهارم که بیشتر به نگهداری زندانیان مرتبط با جرایم مواد مخدر اختصاص دارد. موقعیت استراتژیک استان مرکزی، به ویژه شهرستان دلیجان که مسیر اصلی ارتباطی جنوب کشور با تهران محسوب می‌شود، باعث شده است که بخش عمده‌ای از دستگیری‌های مرتبط با مواد مخدر به این زندان منتقل شود و حجم جمعیت زندانیان مرتبط با این جرایم به شکل قابل توجهی افزایش یابد. این وضعیت باعث شده است که واحد چهارم یکی از پر ازدحام‌ترین و بحرانی‌ترین بخش‌های زندان باشد
بر اساس آمارها، مجموع زندانیان اردوگاه نزدیک به دو هزار نفر است؛ جمعیتی که با ظرفیت و امکانات موجود کاملاً نامتناسب است. در چنین شرایطی، زندانیان از حقوق ابتدایی انسانی محروم هستند و به طور روزانه تحت فشار روانی، جسمی و اجتماعی قرار دارند. محرومیت از فعالیت‌های اجتماعی، محدودیت شدید در حرکات روزانه و نبود امکان دسترسی به آموزش یا مشاوره، بر شدت فشار روانی می‌افزاید. این اردوگاه بیش از آنکه بخشی از یک سیستم قضایی باشد، شبیه به یک اردوگاه کار اجباری است که هدف آن تضعیف روح و جسم زندانیان و محروم ساختن آنان از ابتدایی‌ترین کرامت انسانی است. شرایط اردوگاه نشان می‌دهد که هدف اصلی، کنترل و سرکوب زندانیان است، نه اصلاح و بازپروری آنها.
نگهداری زندانیان سیاسی و نقش دادگاه انقلاب اراک در تشدید سرکوب
بر اساس شهادت برخی زندانیان، زندانیان سیاسی نیز در زندان مرکزی اراک نگهداری می‌شوند و اعدام‌های سیاسی به ویژه در واحد یک گزارش شده است، زیرا صدور احکام جرایم سیاسی بر عهده دادگاه انقلاب است. دادگاه انقلاب اراک به عنوان یکی از سخت‌گیرترین و بحث‌برانگیزترین دادگاه‌های کشور شناخته می‌شود و افرادی مانند اولیایی، حسینی، آرمان و کریمی در رأس آن قرار دارند.
کریمی چندین سال ریاست این دادگاه را بر عهده داشته و بسیاری از زندانیان را با حکم مفسد فی‌الارض به اعدام محکوم کرده است، حکمی که در دیوان عالی کشور نیز تأیید شده است. حسینی، آرمان و اولیایی نیز به عنوان قضات مرگ در دادگاه انقلاب اراک فعالیت می‌کنند و مسئولیت صدور احکام شدید و گاهی اعدام‌های گسترده را بر عهده دارند. حضور چنین ساختار قضایی و این سطح از خشونت قانونی، بر فشار روانی و ترس عمومی میان زندانیان و خانواده‌های آنان افزوده و نشان‌دهنده بحران سیستماتیک حقوق بشر در این منطقه است.
واحد ۴ زندان مرکزی اراک، که به نام اردوگاه نیز شناخته می‌شود، به یکی از نقاط بحرانی نقض حقوق بشر در نظام زندانبانی دیکتاتوری حاکم تبدیل شده است. گزارش‌های متعدد از شرایط غیرانسانی، تراکم شدید جمعیت، رفتارهای خشن مأموران و نبود دسترسی به درمان و خدمات اولیه، بیانگر نقض سیستماتیک حقوق زندانیان است. این وضعیت نه‌تنها با اصول انسانی در تضاد است، بلکه به‌طور مستقیم با مفاد اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی مغایرت دارد.
مواد نقض‌شده:
ماده ۳ اعلامیه جهانی حقوق بشر:
هر فردی حق زندگی، آزادی و امنیت شخصی دارد. شرایط پرخطر، فقدان خدمات درمانی و رفتارهای خشونت‌آمیز مأموران در واحد ۴، این حق بنیادین را به‌طور کامل نقض کرده است.
ماده ۵ اعلامیه جهانی حقوق بشر:
هیچ‌کس نباید تحت شکنجه یا رفتار ظالمانه، غیرانسانی و تحقیرآمیز قرار گیرد. گزارش‌ها از برخوردهای خشن، تحقیر، توهین و ضرب‌وشتم زندانیان در این واحد، مصداق آشکار نقض این ماده است.
ماده ۹ اعلامیه جهانی حقوق بشر:
هیچ‌کس نباید خودسرانه بازداشت، حبس یا تبعید شود. بسیاری از زندانیان این بخش بدون محاکمه عادلانه یا پس از اعترافات اجباری در زندان نگهداری می‌شوند، که مصداق نقض این اصل است.
ماده ۱۰ اعلامیه جهانی حقوق بشر:
هر فرد حق دارد که در شرایط مساوی و در دادگاهی مستقل و بی‌طرف، محاکمه عادلانه داشته باشد. روند قضایی زندانیان واحد ۴، به‌ویژه در پرونده‌های سیاسی و امنیتی، فاقد شفافیت و عدالت است.
ماده ۷ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی:
ممنوعیت شکنجه و رفتارهای غیرانسانی از اصول بنیادین این میثاق است. رفتار خشونت‌آمیز مأموران، شرایط بهداشتی نامناسب و بی‌توجهی به وضعیت سلامت زندانیان، نقض آشکار این ماده محسوب می‌شود.
ماده ۱۰ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی:
با زندانیان باید با کرامت و انسانیت رفتار شود. ازدحام جمعیت، کمبود غذا و بهداشت، نبود امکانات اولیه و محرومیت از هوای آزاد، همگی نشانگر بی‌توجهی مطلق به کرامت انسانی زندانیان هستند.
در مجموع، شرایط حاکم بر واحد ۴ زندان مرکزی اراک بیانگر یک الگوی ساختاری از سرکوب، تحقیر و بی‌قانونی در نظام زندانبانی دیکتاتوری حاکم است. ادامه این وضعیت نه‌تنها نقض تعهدات بین‌المللی سران حکومت محسوب می‌شود، بلکه تهدیدی جدی برای سلامت و جان صدها زندانی است که در شرایطی غیرانسانی و بدون امید به رسیدگی عادلانه روزگار می‌گذرانند.
کانون حقوق بشر ایران را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:
تلگرام / ایکس / اینستاگرام / یوتیوب / فیسبوک
.jpg)
.jpg)
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر