اعتراضات آبان ۹۸ به روشنی نشان داد که جامعه ایران دیگر قادر به تحمل فقر، تبعیض و سرکوب نیست و روند تغییر، حتی اگر پرهزینه و پیچیده باشد، اجتناب‌ناپذیر است
کانون حقوق بشر ایران، جمعه ۲۳ آبان‌ماه ۱۴۰۴ – اعتراضات آبان ۱۳۹۸، با مشارکت مردم در بیش از ۱۶۰ شهر، یکی از گسترده‌ترین و عمیق‌ترین اعتراضات در تاریخ معاصر ایران بود. این حرکت نه تنها بیانگر نارضایتی اقتصادی گسترده بود، بلکه بازتابی از شکاف‌های ساختاری میان جامعه و دولت و نقد نهادهای قدرت به حساب می‌آمد. تأثیرات این اعتراضات در تحلیل‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی تا امروز محسوس است و الهام‌بخش جوانان معترض در کف خیابان‌های ایران می‌باشد.
در بامداد ۲۴ آبان ۱۳۹۸، افزایش ناگهانی قیمت بنزین به عنوان جرقه‌ای برای بروز نارضایتی‌های انباشته شده اقتصادی و اجتماعی عمل کرد. اعتراضات ظرف چند ساعت از شهرهای کوچک به مراکز استان‌ها گسترش یافت و در کمتر از ۲۴ ساعت، بیش از ۱۶۵ شهر در ۲۵ استان درگیر شدند. این گسترش سریع نشان‌دهنده سطح بالای آمادگی بالقوه جامعه برای اعتراضات گسترده و انسجام اجتماعی ضمنی میان گروه‌های مختلف بود.
شهرهایی مانند شهریار، شهر قدس، شیراز، بهبهان، اصفهان و تهران به کانون‌های اصلی این جنبش تبدیل شدند. جمعیت معترض که با فقر، بیکاری، فساد سازمان‌یافته و ناکارآمدی حکومتی مواجه بود، تمرکز خود را بر نهادهای قدرت قرار دادند. بانک‌ها، کلانتری‌ها، پایگاه‌های بسیج و دفاتر امامان جمعه به نشانه اعتراض هدف قرار گرفتند، که نشان‌دهنده آگاهی، برنامه‌ریزی و هدفمندی جنبش در اعتراضات آبان ۹۸ بود.
سازمان‌یافتگی اعتراضات
بر خلاف تصور اولیه مقامات، اعتراضات فاقد انسجام نبودند. مجتبی ذوالنوری، رئیس کمیسیون امنیت مجلس، اظهار داشت که معترضان در برخی مناطق به صورت تیم‌های چندلایه عمل می‌کردند و آموزش دیده بودند. تحلیلگران اجتماعی و سیاسی معتقدند که شبکه‌های اجتماعی، تجربه نسل جوان و ساختارهای محلی نقش کلیدی در سازمان‌یافتگی و هماهنگی سریع اعتراضات آبان ۹۸ داشتند.
این انسجام نشان می‌دهد که خیزش آبان نه یک حرکت خودجوش صرف، بلکه محصول تعامل پیچیده میان عوامل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بود که ظرفیت بالایی برای اثرگذاری ملی داشت.
دستور «آتش به اختیار» به پاسداران و بسیجی ها از سوی خامنه‌ای باعث شد نیروهای امنیتی و نظامی با شدت بی‌سابقه‌ای وارد میدان شوند. نتایج این سرکوب شامل موارد زیر بود:
بیش از ۱۵۰۰ نفر طی چند روز نخست به خاک افتادند، به‌ویژه در مناطق جنوبی و حاشیه‌ای شهرها که اعتراضات در آن محل ها شدیدتر بود.
استفاده از سلاح‌های سنگین، تیربارهای خودکار و تجهیزات نظامی پیشرفته علیه معترضان گزارش شد.
بیش از ۷۰۰۰ نفر در ۲۸ استان بازداشت شدند و بسیاری بدون دسترسی به وکیل یا خانواده در بازداشتگاه‌ها نگهداری شدند.
این اقدامات تأثیرات روانی و اجتماعی عمیقی بر جامعه گذاشت و فضای ترس و دلسردی را در کوتاه‌مدت حاکم کرد، اما نتوانست انگیزه کلی جامعه برای اعتراضات آتی را متوقف کند.
نسل جوان، به ویژه کسانی که با محرومیت اقتصادی و محدودیت‌های اجتماعی روبرو بودند، نیروی محرکه اصلی اعتراضات آبان ۹۸ بودند. پژوهش مؤسسه «رحمان» نشان می‌دهد که این نسل در نقطه تقاطع آگاهی اجتماعی و محرومیت اقتصادی قرار داشت و با مشکلاتی مانند فقر، بیکاری، تبعیض جنسیتی و انسداد سیاسی مواجه بود.
حضور فعال زنان و دختران جوان در صف اول اعتراضات نمایانگر تغییرات ذهنی و اجتماعی نسل جدید و تمایل آنها به ایجاد جامعه‌ای عادلانه‌تر، مشارکتی‌تر و پاسخگوتر بود. این حضور نشان‌دهنده فراتر رفتن اعتراضات از صرفاً مطالبات اقتصادی به خواست‌های اجتماعی و سیاسی گسترده است.
تحلیل راهبردی اعتراضات
اعتراضات آبان ۹۸ فراتر از یک اعتراض اقتصادی بود و به عنوان نقطه عطفی در تقابل جامعه با ساختار استبدادی مطرح شد. تحلیلگران سه ویژگی کلیدی این جنبش در اعتراضات آبان ۹۸ را شناسایی کرده‌اند:
سرعت و گستردگی: در اعتراضات آبان ۹۸ اعتراضات ظرف ۲۴ ساعت به سراسر کشور گسترش یافت و نشان‌دهنده آمادگی و ظرفیت جامعه برای اعتراضات سراسری بود.
تمرکز بر نهادهای قدرت: هدف‌گیری مراکز نظامی و حکومتی، جنبه سیاسی و ساختاری اعتراضات را برجسته کرد.
گستردگی اجتماعی: مشارکت گروه‌های متنوع اجتماعی، از حاشیه‌نشینان تا طبقات متوسط و تحصیل‌کرده، توان جنبش را افزایش داد و نشان‌دهنده همبستگی میان اقشار مختلف بود.
تحلیلگران معتقدند که بدون سرکوب شدید، این اعتراضات می‌توانست به بحرانی سیاسی و اجتماعی با پیامدهای گسترده منجر شود و تغییرات ساختاری در سطح کلان ایجاد کند.
ریشه‌های اعتراضات آبان ۹۸ شامل موارد زیر بود:
فساد سازمان‌یافته و رانت‌خواری در نهادهای حکومتی
نابرابری اقتصادی و اجتماعی و دسترسی محدود به فرصت‌ها
فقر و بیکاری گسترده، به‌ویژه میان جوانان و اقشار محروم
سرکوب آزادی‌های مدنی و محدودیت مشارکت سیاسی
ناکامی در اصلاحات حکومتی و فقدان امید به تغییر
این ترکیب عوامل، همراه با فشارهای اقتصادی و احساس بی‌عدالتی، جامعه را به سطح انفجار رساند و باعث شد اعتراضات ابعادی ملی پیدا کند.
اعدام ۱۱ زندانی در شهرکرد، اصفهان، شیراز، بوشهر، کاشمر، رشت، اردبیل، نیشابور و گرگان
میادین اعتراض
در تهران در یک روز ۱۴۷ مورد درگیری ثبت شد و بیش از ۷۰ نفر مجروح شدند. ویدیوها نشان می‌دهند که مردم با دستان خالی در برابر نیروهای مسلح ایستادند و شجاعانه مقاومت کردند.
شعارهایی مانند:
«مرگ بر دیکتاتور»، «مرگ بر خامنه‌ای» و «نه غزه، نه لبنان، جانم فدای ایران»
نشان‌دهنده تبدیل مطالبات اقتصادی به اهداف سیاسی و ملی، و خواست تغییر ساختاری و عدالت اجتماعی بود. این شعارها همچنین ابعاد هویتی و ملی اعتراضات را روشن ساخت و نشان داد که اعتراضات آبان ۹۸ از یک اعتراض معیشتی به یک حرکت فراگیر اجتماعی تبدیل شده است.
با وجود سرکوب شدید، اثرات اجتماعی و سیاسی اعتراضات باقی ماند و در سال‌های بعد الهام‌بخش سایر حرکت‌های مدنی شد:
تغییر معادلات سیاسی درون حاکمیت و بازنگری در سیاست‌های امنیتی و اقتصادی
کاهش ترس عمومی و افزایش اعتماد به توانایی جمعی برای ایجاد تغییر
الهام‌بخش اعتراضات بعدی، از معلمان و بازنشستگان تا خیزش ۱۴۰۱
ایجاد بستر تحلیلی برای مطالعات جامعه‌شناختی، سیاسی و اقتصادی درباره جنبش‌های اعتراضی و نارضایتی‌های شهری
اعتراضات آبان ۹۸ به روشنی نشان داد که جامعه ایران دیگر قادر به تحمل فقر، تبعیض و سرکوب نیست و روند تغییر، حتی اگر پرهزینه و پیچیده باشد، اجتناب‌ناپذیر است. این رویداد نه تنها بر چالش‌های اقتصادی و اجتماعی کشور تأکید کرد، بلکه عمق نارضایتی عمومی و میزان حساسیت جامعه نسبت به مسائل عدالت اجتماعی را نیز به تصویر کشید.
تأثیر این اعتراضات در ابعاد سیاسی و فرهنگی کشور ملموس بود و نشان داد که مطالبه‌گری جمعی و حضور فعال شهروندان در عرصه‌های میدانی و اعتراض می‌تواند به یک عامل تغییر واقعی تبدیل شود. به همین دلیل، این رویداد به عنوان یک نقطه عطف در تاریخ معاصر ایران ثبت شده است.
علاوه بر این، اعتراضات آبان ۹۸ نمونه‌ای روشن از تعامل پیچیده بین فشارهای اقتصادی، محدودیت‌های سیاسی و انگیزه‌های انسانی برای آزادی و عدالت است که در نهایت راه به یک تغییر اساسی و بنیادین در رابطه با این حکومت خواهد داشت. تغییری که خامنه‌ای در هراس از آن به تشبثی دست زده اما تلاش‌هایش در این سال‌ها نافرجام بوده است. خامنه ای با تمام دستگاه سرکوب و نظام ویرانگرش محکوم به رفتن است.
کانون حقوق بشر ایران را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:
تلگرام / ایکس / اینستاگرام / یوتیوب / فیسبوک
.jpg)
.jpg)
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر