۱۶ آذر, ۱۴۰۳دسته‌بندی گزارش ویژه
روز ۱۶ آذر؛ نماد ایستادگی دانشجویان در برابر استبداد
در تاریخ معاصر ایران، تحت سلطه نظام‌های دیکتاتوری گذشته و حال، روز ۱۶ آذر به‌عنوان یادآور جایگاه برجسته و نقش تاریخی دانشجویان و جنبش دانشجویی در مقابله با استبداد و ظلم، برای مردم ایران ماندگار شده است. این روز نماد قشر روشنفکر، آگاه، مسئول و پیشرو جامعه است که در کنار رهبران واقعی مردم، از جمله دکتر محمد مصدق، برای تحقق آزادی و عدالت مبارزه کرده‌اند.
دانشجویان در تمامی برهه‌های تاریخی، نقشی محوری و تعیین‌کننده در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران داشته‌اند. همین ویژگی‌ها موجب شده است که دیکتاتوری‌های شاهنشاهی و مذهبی، دانشگاه‌ها و دانشجویان را همواره هدف سرکوب قرار دهند. اوج این برخوردها، تعطیلی دوساله دانشگاه‌ها به بهانه «انقلاب فرهنگی» در دوران جمهوری اسلامی بود، که نقطه‌ای تاریک در تاریخ جنبش دانشجویی به شمار می‌آید.
به مناسبت این روز تاریخی که به نام «روز دانشجو» در حافظه ملت ایران حک شده است، در ادامه نگاهی می‌اندازیم به رخدادهای ۱۶ آذر ۱۳۳۲، که نقطه عطفی در تاریخ معاصر ایران به شمار می‌رود.
پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، اعتراضات دانشجویی با شدت بیشتری ادامه یافت. در ۱۶ مهر ۱۳۳۲، دانشجویان دانشگاه تهران در اعتراض به دستگیری و محاکمه دکتر مصدق با شعار «مصدق پیروز است» به خیابان‌ها آمدند. در این تظاهرات، هزاران اعلامیه در حمایت از مصدق توزیع شد. اما این حرکت با سرکوب نیروهای مسلح همراه شد که منجر به مجروح شدن و بازداشت عده‌ای از دانشجویان گردید.
در ۲۱ آبان ۱۳۳۲، پس از آغاز محاکمه دکتر مصدق، اعتراضات دانشجویی وارد مرحله تازه‌ای شد. دانشگاه‌ها تعطیل شدند و خیابان‌های مرکزی تهران شاهد راهپیمایی‌های گسترده بود. در این روز، ماموران نظامی با خشونت به معترضان حمله کرده و تعداد زیادی از دانشجویان را دستگیر کردند. در این میان، گروه‌هایی نظیر احزاب سومکا و آریا، نقش لباس‌شخصی‌ها و سرکوبگران غیررسمی آن دوران را ایفا می‌کردند.
۳ آذر ۱۳۳۲، دولت زاهدی اعلام کرد که ریچارد نیکسون، معاون رئیس‌جمهور آمریکا، به زودی به ایران سفر خواهد کرد. این خبر در کنار انتشار بیانیه‌ای مشترک میان ایران و انگلستان برای ازسرگیری روابط دو کشور، خشم دانشجویان را برانگیخت. روابطی که توسط دولت مصدق به دلیل مداخلات مکرر انگلستان در امور داخلی ایران قطع شده بود، بار دیگر برقرار شد.
روز ۱۶ آذر: سرکوب خونین در دانشگاه تهران
۱۶ آذر؛ نماد ایستادگی دانشجویان در برابر استبداد
در روز ۱۶ آذر ۱۳۳۲، در آستانه سفر ریچارد نیکسون به ایران، شاه تصمیم گرفت با سرکوب اعتراضات دانشجویی، تسلط خود بر اوضاع پس از کودتا را به نمایش بگذارد. نیروهای نظامی به دانشگاه تهران، به‌عنوان کانون اعتراضات، یورش بردند. پس از اقدامات تحریک‌آمیز نظامیان، دانشجویان در اعتراض به این اقدامات، تظاهراتی گسترده را آغاز کردند. اما این اعتراض با پاسخ خشونت‌آمیز سربازان مواجه شد و نتیجه آن، جان‌باختن سه دانشجوی بی‌گناه، مهدی شریعت رضوی، احمد قندچی و مصطفی بزرگ‌نیا، و زخمی شدن عده‌ای دیگر بود.
این واقعه به نقطه عطفی در تاریخ مبارزات دانشـجویی ایران بدل شد و از آن زمان، ۱۶ آذر به‌عنوان روز دانشـجو ثبت شد. این روز، نماد ایستادگی دانشگاه‌ها در برابر استبداد است و همچنان از اهمیت تاریخی ویژه‌ای برخوردار است. دیکتاتوری‌ها، چه در گذشته و چه امروز، از نام و یاد این روز در هراس‌اند، زیرا یادآور نقش پررنگ دانشـجویان در پیشبرد آرمان‌های آزادی‌خواهانه ملت ایران است.
۱۶ آذر؛ نقطه عطف مبارزات دانشـجویی علیه استبداد
در نهایت، روز ۱۸ آذر به‌عنوان زمان دیدار رسمی ریچارد نیکسون، معاون رئیس‌جمهور آمریکا، از ایران اعلام شد. شاه، برای نمایش تسلط خود بر اوضاع کشور پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، تصمیم داشت از این دیدار برای تقویت مشروعیت حکومت خود بهره‌برداری کند. اما در روز ۱۶ آذر، دانشگاه تهران به کانون مقاومت علیه این نمایش تبدیل شد.
برای سرکوب اعتراضات دانشـجویی، نیروهای نظامی و چتربازان به دانشگاه تهران اعزام شدند. آنها با اقدامات تحریک‌آمیز تلاش کردند دانشـجویان را وادار به واکنش کنند. پس از به صدا درآمدن زنگ دانشگاه، دانشـجویان که نمی‌توانستند در برابر این اقدامات سکوت کنند، اعتراض خود را آغاز کردند. اما این اعتراض با گلوله‌های داغ نظامیان پاسخ داده شد. نتیجه این سرکوب، جان‌باختن سه دانشـجوی مظلوم به نام‌های مهدی شریعت رضوی، احمد قندچی، و مصطفی بزرگ‌نیا و زخمی شدن تعدادی دیگر از دانشـجویان بود.
این حادثه، ۱۶ آذر را به نمادی از ایستادگی دانشـجویان و دانشگاه‌ها در برابر ظلم و استبداد بدل کرد. از آن پس، این روز به‌عنوان روز دانشـجو در تاریخ ایران ثبت شد و تا امروز از اهمیت تاریخی ویژه‌ای برخوردار است.
۱۶ آذر نه‌تنها یادآور سرکوب خونین جنبش دانشـجویی در آن روزگار است، بلکه به عنوان کابوسی ماندگار برای حکومت‌های دیکتاتوری باقی مانده است. این روز همچنان الهام‌بخش نسل‌های جوان و یادآور قدرت آگاهی و همبستگی در برابر استبداد است.
دانشگاه‌ها؛ کانون بیداری و مقاومت در برابر استبداد
دیکتاتوری و استبداد، به‌طور بنیادین در تضاد با آگاهی و روشنگری قرار دارد. از سوی دیگر، قشر دانشـجو به‌عنوان یکی از آگاه‌ترین و پیشروترین اقشار جامعه، همواره نقشی کلیدی در شکل‌گیری و هدایت اعتراضات اجتماعی داشته است. دانشجـویان، به دلیل تعلق به نسل جوان و نداشتن وابستگی‌های سنگین خانوادگی یا شغلی، به نیرویی محوری برای مبارزه با نظام‌های دیکتاتوری تبدیل شده‌اند.
به همین دلیل، چه در دوران دیکتاتوری پهلوی و چه در دوران دیکتاتوری مذهبی، دانشگاه‌ها و دانشـجویان به‌طور سیستماتیک هدف سرکوب، خشونت، و کشتار قرار گرفته‌اند. شواهد تاریخی نشان می‌دهد که در هر دو دوره استبدادی، بخش عمده‌ای از اعدام‌ها و سرکوب‌ها متوجه این قشر بوده است. این فداکاری و ازخودگذشتگی، دانشگاه‌ها را به کانون مقاومت علیه استبداد تبدیل کرده است.
سرکوب سیستماتیک دانشجویان؛ سیاست دیکتاتورها
همچنین، دیکتاتورها با روش‌هایی چون گسترش مواد مخدر در میان جوانان، افزایش فشارهای اقتصادی و اجتماعی، و دخالت نیروهای شبه‌نظامی مانند بسیج در دانشگاه‌ها، تلاش کرده‌اند روحیه اعتراض و مقاومت را در دانشـجویان تضعیف کنند. اما این اقدامات، در بلندمدت ناکام بوده‌اند و دانشگاه‌ها همچنان کانون مقاومت باقی مانده‌اند.
نقش دانشگاه‌ها در قیام‌های مردمی
نقش دانشـجویان در اعتراضات و قیام‌های مردمی ایران غیرقابل انکار است. از قیام ۱۸ تیر ۱۳۷۸ و حوادث کوی دانشگاه تا اعتراضات گسترده سال ۱۳۸۸، دانشـجویان نه‌تنها در صفوف اول اعتراضات حضور داشته‌اند، بلکه در رهبری و هدایت آنها نیز نقش داشته‌اند. در اعتراضات سراسری ۱۴۰۱، حضور فعال و پیشرو دانشـجویان در شعله‌ور کردن اعتراضات سراسری کشور برجسته بوده است.
در ۱۶ آذر ۱۴۰۱، هم‌زمان با خیزش‌های سراسری مردم ایران، دانشـجویان دانشگاه‌های مختلف کشور از بلوچستان تا کردستان و از جنوب تا شمال، پیشتاز اعتراضات شدند. سرکوب گسترده در دانشگاه صنعتی شریف، ضرب‌وشتم، و بازداشت دانشـجویان، نتوانست صدای اعتراض آنان را خاموش کند.
می‌توان گفت، ۱۶ آذر تنها یک تاریخ نیست؛ بلکه چراغی است که نقش دانشگاه‌ها و دانشـجویان را در مبارزه با استبداد و ظلم به نمایش می‌گذارد. این روز، نماد پیوند دانش، آگاهی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی با جنبش‌های آزادی‌خواهانه است و همچنان الهام‌بخش نسل‌های آینده در مبارزه برای آزادی، عدالت و کرامت انسانی باقی خواهد ماند.
سخنی با دانشـجویان امروز
با ادای احترام به روان پاک جان‌باختگان ۱۶ آذر ۱۳۳۲ و تمامی دانشـجویان فداکاری که در هفت دهه گذشته جان خود را در راه آزادی مردم ایران از دست داده‌اند، یادآوری نکاتی چند برای تقویت مقاومت و استمرار مبارزه ضروری است:
از هر فرصت و مناسبت برای اعتراض و مقاومت علیه دیکتاتوری مذهبی تا سرنگونی آن استفاده کنید.
اجازه ندهید دانشگاه‌ها به حضور عناصر سرکوبگر و عوامل نظام دیکتاتوری آلوده شوند.
با روشنگری، توطئه‌ها و انحراف‌های طراحی‌شده توسط عوامل حکومت را خنثی کنید.
پیوند میان اعتراضات دانشـجویی و قیام‌های مردمی را هرچه بیشتر تقویت کنید.
دانشـجویان همواره شعله‌ورکننده آتش مقاومت بوده‌اند و امید می‌رود که با اتحاد و آگاهی، این راه تا دستیابی به آزادی و عدالت ادامه یابد.
کانون حقوق بشر ایران را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:
تلگرام / توییتر / اینستاگرام / یوتیوب / فیسبوک
.jpg)
.jpg)
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر