۱ مرداد, ۱۴۰۴دسته‌بندی گزارش ویژه
فهرست مطالب
1. سال ۱۴۰۰: یکی از اندوه‌بارترین سال‌ها
2. وضعیت ادبیات داستانی در سال ۱۴۰۰
3. برترین کتاب‌های سال ۱۴۰۰
4. طرح ممنوعیت رسانه‌های خارجی
5. دوسالانه؛ نوشتن در میان خون و آتش
قلم در زنجیر – سال‌های آغازین قرن پانزدهم خورشیدی: سایه استبداد بر نویسندگان ایران – ۹؛ ۱۰۰سال نویسندگی در ایران زیر سایه استبداد
در آستانه قرن پانزدهم خورشیدی، جامعه نویسندگان، شاعران و روزنامه‌نگاران ایران با موجی از سرکوب، سانسور و محدودیت‌های بی‌سابقه مواجه شد. با روی کار آمدن ابراهیم رئیسی به‌عنوان رئیس‌جمهور، دیکتاتوری حاکم با شدت بیشتری به سرکوب آزادی بیان پرداخت. کارنامه رئیسی، مملو از سابقه سرکوب و اعدام، نشانه‌ای از تشدید این فشارها بود. در این دوره، نویسندگان و اهالی قلم با مصیبت‌های مداوم، از دست دادن هم‌صنفان و سرکوب بی‌امان مواجه شدند.
به گزارش کانون نویسندگان ایران، مطبوعات در ایران روزبه‌روز جایگاه خود را از دست می‌دهند. بر اساس گزارش گزارشگران بدون مرز، ایران در سال ۲۰۲۰ (۱۳۹۹) از نظر آزادی رسانه‌ها در میان ۱۸۰ کشور، در رتبه ۱۷۳ قرار داشت. این رتبه در سال ۲۰۲۱ (۱۴۰۰) به ۱۷۴ تنزل یافت، که نشان‌دهنده وخامت اوضاع است.
کانون نویسندگان ایران در بیانیه‌ای به تاریخ ۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۰، به مناسبت روز جهانی آزادی مطبوعات، اعلام کرد:
سانسور، به‌عنوان یکی از وجوه نقض آزادی بیان، عاملی کلیدی در انحطاط فرهنگی جامعه و گسترش فساد، دزدی، چپاول و رانت‌خواری است. مطبوعات، به دلیل وضعیت اسفناک آزادی بیان، هر روز بیش از پیش جایگاه خود را به‌عنوان رسانه‌ای تأثیرگذار از دست می‌دهند.
این بیانیه همچنین به زندانی شدن بیش از ۸۹۰ روزنامه‌نگار و اجرای حکم اعدام برای برخی از آن‌ها طی چند دهه گذشته اشاره کرد.
سال ۱۴۰۰: یکی از اندوه‌بارترین سال‌ها
کانون نویسندگان ایران در بیانیه‌ای به تاریخ ۲۹ اسفند ۱۴۰۰، سال ۱۴۰۰ را یکی از اندوه‌بارترین سال‌ها توصیف کرد. این سال با سانسور بی‌سابقه، سرکوب آزادی بیان و زندانی شدن نویسندگان همراه بود. در این بیانیه آمده است:
قرنی را پشت سر گذاشتیم که با شور و شوق آزادی و تجدد آغاز شد، اما با استبداد و تحجر به پایان رسید.
یکی از تلخ‌ترین رویدادهای این سال، مرگ بکتاش آبتین، شاعر، فیلم‌ساز و عضو برجسته کانون نویسندگان ایران بود. او که به اتهاماتی چون عضویت در کانون و حضور در مراسم یادبود قربانیان قتل‌های زنجیره‌ای به شش سال زندان محکوم شده بود، در مهر ۱۳۹۹ در اوج بحران کرونا به زندان اوین منتقل شد. آبتین در زندان دو بار به کرونا مبتلا شد و به دلیل بی‌توجهی عمدی مسئولان زندان، در ۱۸ دی ۱۴۰۰ در بیمارستانی در تهران جان باخت.
کانون نویسندگان ایران در بیانیه‌ای ضمن محکوم کردن این بی‌توجهی، مرگ آبتین را نتیجه «تلاش عامدانه حکومت برای تلف کردن وقت» در درمان او دانست و نوشت:
بکتاش آبتین، شاعر و فیلم‌ساز، جان خود را فدای آزادی کرد. او زنده است، زیرا روح آزادی‌خواهی و ستیز با استبداد زنده است.
علاوه بر آبتین، رضا خندان مهابادی و کیوان باژن، دو عضو دیگر کانون، نیز به اتهامات مشابه بازداشت و زندانی شدند. کانون در بیانیه ۵ مهر ۱۴۰۰، خواستار آزادی بی‌قیدوشرط این نویسندگان شد و اجرای احکام آن‌ها را ادامه سیاست سرکوب و خاموش کردن صدای نویسندگان دانست.
وضعیت ادبیات داستانی در سال ۱۴۰۰
سرکوب و سانسور در سال ۱۴۰۰ تأثیر عمیقی بر تولید و نشر آثار ادبی گذاشت. تیراژ کتاب‌های داستان و رمان ایرانی به شدت کاهش یافت و از چند هزار نسخه به ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ نسخه رسید. ناشران بزرگ با احتیاط بیشتری آثار نویسندگان تازه‌کار را بررسی می‌کردند و تنها تعداد محدودی کتاب در طول سال منتشر می‌شد. با این حال، نویسندگان برجسته‌ای که آثارشان تجدید چاپ می‌شد، همچنان مخاطبان خود را حفظ کردند.
ابوتراب خسروی، نویسنده، در این باره معتقد است:
با وجود سانسور و محدودیت‌ها، بارقه‌های امیدبخشی در ادبیات ایران دیده می‌شود. کمیت آثار می‌تواند به کیفیت تبدیل شود و پشتوانه‌ای برای ادبیات داستانی و جامعه باشد. رمان، به دلیل ویژگی‌هایش، پیش‌نیاز دموکراسی است، زیرا به شخصیت‌ها امکان بیان می‌دهد و درک عمیقی از روابط علّی و معلولی ایجاد می‌کند.
وی همچنین به گسترش کتاب‌فروشی‌های خیابانی و انتشار زیرزمینی کتاب‌ها اشاره کرد که نشانه‌ای از یک «رنسانس فرهنگی» در حال شکل‌گیری است.
برترین کتاب‌های سال ۱۴۰۰
بر اساس میزان فروش، برخی از برجسته‌ترین کتاب‌های منتشرشده در سال ۱۴۰۰ عبارت‌اند از:
چشم‌هایش/بزرگ علوی
رمانی پلیسی با ته‌مایه‌ای رمانتیک که فضای نیمه اول قرن چهاردهم خورشیدی را بازگو می‌کند.
– ماشاالله‌خان در بارگاه هارون‌الرشید / ایرج پزشک‌زاد
داستانی طنز درباره دربان بانکی که خود را در دوران هارون‌الرشید تصور می‌کند.
– هیچ دوستی به‌جز کوهستان / بهروز بوچانی
روایتی از تجربه پناهندگی نویسنده که از طریق شبکه‌های اجتماعی نوشته و منتشر شد.
طرح ممنوعیت رسانه‌های خارجی
در اردیبهشت ۱۴۰۰، طرحی در مجلس رژیم برای ممنوعیت حضور رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران خارجی مطرح شد که هدف آن تشدید سانسور و محدود کردن انتشار اخبار رسانه‌های خارجی در داخل بود. گزارشگران بدون مرز این طرح را محکوم کرد و خواستار لغو آن گردید. این سازمان همچنین از احضار و تهدید ۴۲ روزنامه‌نگار و شهروند-خبرنگار در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ خبر داد و انتخابات را «مضحکه‌ای» توصیف کرد که با سانسور همه‌جانبه و تهدید روزنامه‌نگاران همراه بود.
کمیته حفاظت از روزنامه‌نگاران در گزارش سالانه خود (آذر ۱۴۰۰) اعلام کرد که در سال ۲۰۲۱، ۲۹۳ روزنامه‌نگار در جهان زندانی شدند که ۱۱ نفر از آن‌ها در ایران بودند. این کمیته همچنین به آزار سیستماتیک زنان روزنامه‌نگار ایرانی، به‌ویژه در خارج از کشور، اشاره کرد.
دوسالانه؛ نوشتن در میان خون و آتش
سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ برای نویسندگان و اهالی قلم ایران سال‌هایی پر از چالش، سرکوب و مقاومت بود. با وجود سانسور و محدودیت‌ها، نویسندگان با انتشار آثار خود در داخل و خارج از کشور، به مبارزه برای آزادی بیان ادامه دادند. مرگ بکتاش آبتین و اعدام محسن شکاری نمادهایی از هزینه سنگین این مقاومت بودند، اما آثار منتشرشده نشان‌دهنده روحیه‌ای تسلیم‌ناپذیر در برابر استبداد است.
کانون حقوق بشر ایران را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:
تلگرام / ایکس / اینستاگرام / یوتیوب / فیسبوک
.jpg)
.jpg)
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر