۲۶ تیر, ۱۴۰۴دسته‌بندی گزارش ویژه
در زندان خورین ورامین، حتی ابتدایی‌ترین امکاناتی که باید طبق قانون به‌صورت رایگان و انسانی در اختیار زندانیان قرار گیرد با هزینه شخصی خریداری می‌شود
کانون حقوق بشر ایران، پنج‌شنبه ۲۶ تیرماه ۱۴۰۴ – زندان خورین ورامین به یکی از نمادهای بارز نقض حقوق زندانیان در ایران تبدیل شده است. این زندان که در حاشیه شهر ورامین قرار دارد، سال‌هاست با ظرفیت محدود و جمعیتی چندبرابر استاندارد مواجه است. گزارش‌های متعدد از درون این زندان نشان می‌دهد که شرایط غیرانسانی، نبود امکانات اولیه، سوءاستفاده‌های مالی و فشارهای روانی و جسمی بر زندانیان، زندگی آن‌ها را به کابوسی روزمره تبدیل کرده است.
ظرفیت طراحی‌شده زندان خورین ورامین حدود ۱۰۰۰ نفر است، اما در حال حاضر بیش از ۲۲۰۰ زندانی در این مکان نگهداری می‌شوند و این به معنای فشاری طاقت‌فرسا بر تمامی بخش‌های این زندان است. این تراکم بیش از حد، که تقریباً سه برابر ظرفیت رسمی است، به‌طور مستقیم کیفیت زندگی زندانیان را تحت تأثیر قرار داده و از همان لحظه ورود، آن‌ها را با احساس خفگی، استرس و ترس دائمی مواجه می‌کند. در اندرزگاه‌های ۹ و ۱۰ بین ۶۵۰ تا ۷۰۰ نفر و در اندرزگاه‌های ۷ و ۸ بین ۳۵۰ تا ۴۰۰ نفر زندانی نگهداری می‌شوند، در حالی که هر بند تنها برای ۲۰۰ نفر طراحی شده است. این حجم از ازدحام باعث شده است که بسیاری از زندانیان حتی یک فضای کوچک برای نشستن یا خوابیدن نداشته باشند و ناچار باشند در سالن‌های شلوغ، راهروها یا حتی جلوی درهای سرویس‌های بهداشتی به‌اصطلاح کتابی کنار هم بخوابند.
در برخی از اتاق‌های کوچک زندان خورین ورامین تنها ۱۵ تخت وجود دارد، و در اتاق‌های بزرگ‌تر نهایتاً ۲۴ تخت تعبیه شده است، اما در واقعیت گاهی تا ۱۷۰ زندانی در یک اتاق اسکان داده می‌شوند. این فشار جمعیتی منجر به ایجاد یک بازار سیاه داخلی شده است که در آن خرید، فروش و اجاره تخت به امری رایج تبدیل شده است؛ کسانی که توانایی مالی دارند برای داشتن یک تخت مبلغی به وکیل‌بند یا زندانیان بانفوذ پرداخت می‌کنند، در حالی که دیگران ناچارند بر روی زمین‌های کثیف و آلوده بخوابند. کف‌خوابی در کنار سرویس‌های بهداشتی باعث شده بوی تعفن دائمی در فضا بپیچد و سلامت زندانیان به‌طور جدی به خطر بیفتد.
بسیاری از زندانیان در گفتگوهای خود از احساس دائمی خفگی، اضطراب، و ترس از درگیری‌های ناگهانی صحبت کرده‌اند. نبود فضای شخصی، افزایش درگیری‌های فیزیکی و کلامی میان زندانیان، و تنش‌های ناشی از رقابت برای دسترسی به امکانات محدود، شرایطی مشابه شکنجه روانی ایجاد کرده است. حتی کارهای ساده‌ای مانند رفتن به سرویس بهداشتی یا دسترسی به آب آشامیدنی، به دلیل صف‌های طولانی و ازدحام، به یک چالش طاقت‌فرسا تبدیل شده است.
علاوه بر این، ازدحام جمعیت باعث کاهش کیفیت هوا و کمبود اکسیژن در اتاق‌ها شده و زندانیان بارها گزارش داده‌اند که شب‌ها به دلیل گرما و فقدان تهویه مناسب، نفس‌کشیدن به‌شدت دشوار می‌شود. در فصل تابستان، گرمای طاقت‌فرسای ورامین در کنار تراکم شدید باعث بی‌حالی و ضعف جسمی زندانیان می‌شود، و در زمستان، نبود امکانات گرمایشی و سرمای هوا شرایط را غیرقابل تحمل‌تر می‌کند.
تراکم جمعیتی همچنین اثر دومینویی بر تمامی جنبه‌های زندگی زندانیان گذاشته است؛ از کمبود حمام و سرویس بهداشتی گرفته تا توزیع ناکافی غذا و اقلام بهداشتی. هرچه جمعیت بیشتر باشد، صف‌های طولانی‌تر و دسترسی به خدمات محدودتر خواهد شد. در چنین شرایطی، زندانیان برای استفاده از حمام یا سرویس مجبورند ساعت‌ها در صف بایستند و همین امر شیوع بیماری‌های پوستی، عفونی و تنفسی را تشدید کرده است.
این وضعیت نه‌تنها نقض آشکار استانداردهای حداقلی نگهداری از زندانیان در زندان خورین ورامین است، بلکه با اصول انسانی و قانونی نیز در تضاد است. ازدحام جمعیتی در زندان خورین ورامین تنها یک مشکل اجرایی نیست، بلکه بخشی از یک بحران ساختاری است که جان و روان زندانیان را تهدید می‌کند و نیازمند رسیدگی فوری و بنیادی است.
یکی از تکان‌دهنده‌ترین ابعاد زندگی در زندان خورین ورامین، تجاری‌سازی کامل تمام نیازهای اولیه زندانیان است. در این زندان، حتی ابتدایی‌ترین امکاناتی که باید طبق قانون به‌صورت رایگان و انسانی در اختیار زندانیان قرار گیرد، به ابزاری برای کسب درآمد مسئولان زندان و زندانیان بانفوذ تبدیل شده است. کیفیت غذای زندان به حدی پایین است که بسیاری از زندانیان ناچار می‌شوند برای زنده ماندن و جلوگیری از گرسنگی، غذاهای گران‌قیمت فروشگاه داخلی زندان خورین ورامین را خریداری کنند؛ فروشگاهی که قیمت اجناس آن دست‌کم سی درصد بالاتر از بیرون زندان است. همین موضوع فشار مالی مضاعفی را بر خانواده‌های زندانیان تحمیل می‌کند. هرکس توانایی پرداخت ندارد، ناچار است گرسنگی بکشد و با غذای بی‌کیفیت زندان که حتی گاهی بوی تعفن می‌دهد، روزگار بگذراند.
زندانیان در زندان خورین ورامین، برای دسترسی به امکاناتی چون حمام، سرویس بهداشتی یا حتی یک جای خواب بهتر باید هزینه بپردازند. تخت‌های زندان، که باید به‌صورت عادلانه توزیع شوند، به کالایی تبدیل شده‌اند که وکیل‌بند یا افراد بانفوذ آن‌ها را اجاره می‌دهند یا می‌فروشند. برای داشتن یک تخت در طبقه پایین، زندانیان باید مبالغ بالایی پرداخت کنند و کسانی که پولی ندارند، ناچارند در کف‌های آلوده و نمور، آن هم کنار سرویس‌های بهداشتی بخوابند. حتی برای استفاده از سرویس بهداشتی، حمام یا دسترسی به آب گرم، زندانیان مجبورند رشوه بدهند یا مبالغی مشخص به مأموران پرداخت کنند و در غیر این صورت ساعت‌ها در صف می‌مانند و گاه به دلیل قطع آب، نوبتشان از دست می‌رود.
زندانیان گزارش داده‌اند که در زندان خورین ورامین برای داشتن حداقل شرایط زندگی بهتر باید هفته‌ای دو میلیون تومان یا حداقل یک‌ونیم میلیون تومان پرداخت کنند؛ در غیر این صورت حتی ابتدایی‌ترین نیازهایشان تأمین نمی‌شود.
چنین وضعیتی نه‌تنها کرامت انسانی زندانیان را به‌کلی از بین برده، بلکه خانواده‌های آنان را نیز در فقر و فشار مضاعف فرو برده است. بسیاری از خانواده‌ها برای تأمین هزینه‌های تحمیلی زندان، مجبور به قرض گرفتن، فروش وسایل زندگی یا حتی دست کشیدن از مخارج ضروری خود شده‌اند. این چرخه فساد و سودجویی، زندان خورین را به بازاری سیاه برای خریدوفروش حق زندگی و بقا تبدیل کرده است؛ جایی که پول، تنها معیار برخورداری از حداقل حقوق انسانی است و فقرا محکوم به تحمل سخت‌ترین شرایط می‌شوند.
فساد مالی و فروش مدیریت زندان
گزارش‌ها حاکی از آن است که رئیس زندان خورین ورامین با اخذ مبالغ کلان، مدیریت بخش‌های زندان را به عوامل خود واگذار کرده است. برای مثال، حاج‌علی ترکمان (رئیس بند) و میرزایی (مدیر داخله) مبالغی از زندانیان گرفته‌اند تا سالن‌های زندان را به کنترل باندهای وابسته به خود درآورند. زندانیانی که به این وضعیت اعتراض کرده‌اند، به سلول انفرادی یا سوئیت‌های تنبیهی منتقل شده‌اند
شرایط بهداشتی زندان خورین ورامین در سطحی فاجعه‌بار قرار دارد و این موضوع به یکی از اصلی‌ترین عوامل رنج زندانیان تبدیل شده است. در هر بند، تنها ۹ حمام و ۱۰ سرویس بهداشتی وجود دارد که از این تعداد، دست‌کم نیمی از آن‌ها به دلیل خرابی‌های مداوم، غیرقابل استفاده‌اند. این در حالی است که در برخی بندها بیش از ۵۰۰ نفر زندانی حضور دارند و همین تراکم باعث شده صف‌های طولانی و طاقت‌فرسایی برای استفاده از سرویس‌های بهداشتی شکل بگیرد. زندانیان برای یک حمام چند دقیقه‌ای یا حتی برای شستن دست‌های خود باید ساعت‌ها در صف بایستند و گاه به دلیل قطعی مکرر آب، نوبت آن‌ها از دست می‌رود.
همچنین در شش ماه سرد سال، زندانیان در زندان خورین ورامین از آب سرد برای استحمام استفاده می‌کنند که باعث شیوع بیماری‌های تنفسی و سرماخوردگی شده است
قطع آب در زندان خورین روزانه دو تا سه نوبت اتفاق می‌افتد که معمولاً در گرم‌ترین ساعات روز رخ می‌دهد. این مسئله در تابستان، زمانی که دمای ورامین بسیار بالا است، مشکلات جدی ایجاد می‌کند. بسیاری از زندانیان در این شرایط حتی به آب آشامیدنی سالم دسترسی ندارند و آب مصرفی زندان از چاه تأمین می‌شود؛ آبی که کیفیت پایینی دارد و به گفته برخی زندانیان باعث بروز مشکلات کلیوی، از جمله سنگ کلیه، شده است. نبود سیستم تصفیه مناسب و فقدان نظارت بهداشتی باعث شده زندانیان مجبور باشند آب آلوده و بدطعم را مصرف کنند و در نتیجه دچار بیماری‌های گوارشی و عفونی شوند.
از سوی دیگر، بهداشت فردی زندانیان عملاً غیرقابل رعایت شده است. امکاناتی که ماهانه به هر زندانی داده می‌شود، تنها شامل یک شامپو، یک تیغ ژیلت و یک بسته کوچک پودر لباسشویی است که به هیچ‌وجه پاسخگوی نیاز یک ماهه زندانی نیست. بسیاری از زندانیان حتی توانایی مالی خرید اقلام بهداشتی اضافی از فروشگاه زندان را ندارند و ناچارند با همان مقدار ناچیز سر کنند. این کمبود، به‌ویژه در شرایط ازدحام و گرمای شدید، منجر به شیوع گسترده شپش، قارچ‌های پوستی و بیماری‌های عفونی شده است. زندانیان آزادشده گزارش داده‌اند که شپش در بسیاری از بندها به‌طور گسترده وجود دارد و هیچ اقدام موثری برای مقابله با آن انجام نمی‌شود.
نبود تهویه مناسب، نبود سیستم دفع مناسب زباله و حضور دائمی حشرات موذی مانند سوسک، موش و شپش، محیط زندان را به مکانی آلوده و غیرقابل تحمل تبدیل کرده است. در شب‌های تابستان، بوی تعفن ناشی از انباشت زباله و فاضلاب در راهروها می‌پیچد و فضای تنفسی را برای زندانیان بسیار دشوار می‌کند. این آلودگی‌ها باعث بروز بیماری‌های تنفسی، عفونت‌های چشمی و حتی مشکلات پوستی مزمن شده است.
پزشک بهداری زندان نیز تنها در ساعات محدودی از صبح حضور دارد و حتی در صورت مراجعه، داروهای اساسی و مورد نیاز برای درمان بیماری‌ها در دسترس نیست. زندانیان بیمار اغلب بدون درمان رها می‌شوند و تنها در موارد بسیار وخیم به مراکز درمانی خارج از زندان منتقل می‌شوند که این انتقال نیز با تأخیرهای طولانی انجام می‌گیرد. مرگ زندانیان بر اثر نبود رسیدگی پزشکی در این زندان سابقه داشته و این بی‌توجهی، ترس و اضطراب دائمی را میان زندانیان تشدید کرده است.
بهداشت عمومی در زندان خورین نه‌تنها در حداقل استاندارد ممکن هم رعایت نمی‌شود، بلکه عملاً به معضلی جدی تبدیل شده که جان و سلامت زندانیان را تهدید می‌کند. این وضعیت به‌وضوح نقض حقوق اولیه انسانی و بی‌توجهی آشکار به اصول قانونی در نگهداری زندانیان است و به گفته برخی زندانیان آزادشده، «زندان خورین بیشتر شبیه یک کانون شیوع بیماری است تا محلی برای اصلاح و بازپروری افراد».
در زندان خورین ورامین، کار اجباری یا همان بیگاری به بخشی از زندگی روزمره بسیاری از زندانیان تبدیل شده است. یکی از بندهای این زندان به‌طور ویژه به نام بند کارگری شناخته می‌شود؛ جایی که زندانیان تحت فشار مسئولان زندان ناچارند در کارگاه‌های خیاطی و تولیدی کار کنند. این زندانیان به امید داشتن یک زندگی کمی بهتر یا دسترسی محدود به امکاناتی مانند تخت یا غذای مناسب، مجبورند ساعت‌های طولانی کار کنند؛ اما دستمزدی که در ازای این کار طاقت‌فرسا دریافت می‌کنند، چیزی بین ۵۰۰ هزار تومان تا یک میلیون و دویست هزار تومان در ماه است. حتی بالاترین مبلغ پرداختی نیز برای تأمین نیازهای اولیه در زندان، مانند خرید آب آشامیدنی سالم یا اقلام بهداشتی، کافی نیست و عملاً زندانیان را در چرخه‌ای از استثمار و وابستگی مالی قرار می‌دهد.
این کارگاه‌ها، که ظاهراً به‌عنوان بخشی از برنامه بازپروری معرفی می‌شوند، در واقع منبع درآمد هنگفتی برای مسئولان زندان هستند. تولیدات کارگاه‌ها با قیمت‌های بالا به بیرون فروخته می‌شود، در حالی که سهم زندانیان تنها کسری ناچیز از ارزش واقعی کارشان است. بسیاری از زندانیان حتی حق انتخاب ندارند و اگر از کار سر باز بزنند، با تنبیهاتی مانند انتقال به سلول انفرادی یا محرومیت از حداقل امکانات روبه‌رو می‌شوند.
شرایط کاری در این کارگاه‌ها نیز به‌شدت غیراستاندارد است؛ محیط‌های بسته و فاقد تهویه، ساعات کاری طولانی بدون استراحت کافی و نبود ایمنی شغلی باعث آسیب‌های جسمی و روحی در زندانیان می‌شود. این بیگاری تحقیرآمیز نه‌تنها نقض آشکار حقوق کار و اصول انسانی است، بلکه نشان‌دهنده بهره‌کشی سیستماتیک از نیروی کار زندانیان به سود مقامات زندان است.
یکی از عمیق‌ترین معضلات زندان خورین ورامین، توزیع سازمان‌یافته مواد مخدر در میان زندانیان است؛ پدیده‌ای که نه‌تنها موجب تخریب جسم و روان افراد شده بلکه به ابزاری برای کنترل و بهره‌کشی از زندانیان تبدیل گردیده است. بر اساس شهادت زندانیان و خانواده‌های آنان، این مواد اغلب توسط شبکه‌ای از زندانیان بانفوذ، با حمایت و هماهنگی برخی مأموران و مسئولان زندان، وارد بندها می‌شود. گفته می‌شود مأموران زندان خود نقش مهمی در انتقال و توزیع این مواد دارند و آن را با قیمت‌های گزاف به زندانیان می‌فروشند. این تجارت سیاه عملاً یک منبع درآمد پرسود برای برخی مقامات فاسد ایجاد کرده و بسیاری از زندانیان را به دام اعتیاد کشانده است.
مواد مخدر در زندان، علاوه بر وابستگی جسمی، به ابزاری برای تحقیر و اعمال سلطه بر زندانیان تبدیل شده است. کسانی که توان مالی بیشتری دارند می‌توانند مواد مورد نیاز خود را تهیه کنند و حتی با فروش آن به دیگران، نفوذ بیشتری در بند پیدا کنند، در حالی که زندانیان فقیرتر ناچارند برای تأمین کوچک‌ترین نیاز خود به همین باندهای مافیایی وابسته شوند. این وضعیت نابرابری و خشونت بیشتری را در زندان دامن زده و درگیری‌های خونینی میان زندانیان بر سر مواد یا بدهی‌های ناشی از آن رخ داده است.
در نتیجه، زندانیانی که به‌دلیل مشکلات روحی و فشار روانی ناشی از تراکم جمعیت و شرایط غیرانسانی زندان به دنبال راهی برای فرار موقت از رنج خود هستند، به آسانی به مصرف مواد مخدر روی می‌آورند. این چرخه اعتیاد عملاً سلامت جسمی و روانی آن‌ها را نابود می‌کند و امکان بازپروری واقعی را از بین می‌برد. برخی گزارش‌ها حتی حکایت از آن دارند که مأموران عمداً برای آرام نگه داشتن بندها، مصرف مواد را تسهیل می‌کنند تا زندانیان کمتر توان اعتراض و مقاومت داشته باشند.
وجود چنین شبکه‌ای از توزیع و اعتیاد، نه‌تنها نقض آشکار حقوق انسانی زندانیان است بلکه نشان‌دهنده فساد عمیق ساختار مدیریتی زندان خورین ورامین است؛ فسادی که جان و آینده بسیاری از زندانیان را در ازای سود مالی به نابودی می‌کشاند.
نبود خدمات پزشکی و مرگ زندانیان
پزشک بهداری زندان فقط صبح‌ها حضور دارد و بسیاری از زندانیان بیمار که به درمان فوری نیاز دارند، بدون رسیدگی رها می‌شوند. در موارد متعددی زندانیان به دلیل نبود درمان مناسب جان خود را از دست داده‌اند. علاوه بر این، رفتار تحقیرآمیز و خشن برخی مأموران زندان شرایط روحی زندانیان را وخیم‌تر کرده است.
یکی از نزدیکان زندانیان در زندان خورین ورامین می‌گوید:
«این زندان بیشتر شبیه یک شکنجه‌گاه است. حتی ابتدایی‌ترین حقوق انسانی رعایت نمی‌شود. از تراکم شدید و بی‌غذایی گرفته تا نبود امکانات بهداشتی، همه چیز در زندان خورین فاجعه است.»
تمام این شرایط نشان‌دهنده نقض گسترده حقوق بشر و پایمال شدن کرامت انسانی زندانیان است. سازمان‌های حقوق بشری بارها نسبت به این وضعیت هشدار داده‌اند، اما مسئولان قضایی و امنیتی تاکنون هیچ اقدام موثری برای بهبود شرایط انجام نداده‌اند.
زندان خورین ورامین تنها یک زندان نیست، بلکه نمادی از بحران ساختاری در سیستم زندانبانی ایران است. ازدحام جمعیت، کف‌خوابی، نبود بهداشت، غذای نامناسب، سوءاستفاده‌های مالی، بیگاری اجباری، نبود رسیدگی پزشکی، شیوع مواد مخدر و خشونت سیستماتیک، همه و همه گواهی است بر شرایطی که جان و روان زندانیان را به‌شدت تهدید می‌کند.
فعالان حقوق بشر و خانواده‌های زندانیان بارها خواستار رسیدگی فوری به این وضعیت و پاسخگویی مسئولان مربوطه شده بودند. اما تا زمانی که ساختار ناکارآمد و فسادزده حاکم بر کشور اصلاح نشود، نمی‌توان انتظار اصلاح و تغییر در ساختار این زندان‌ها داشت.
شرایط حاکم بر زندان خورین ورامین مصداق بارز نقض گسترده حقوق بشر و بی‌توجهی به کرامت انسانی زندانیان است. برخی از مهم‌ترین موارد نقض حقوق بشر عبارت‌اند از:
ماده ۳ اعلامیه جهانی حقوق بشر – حق حیات و امنیت فردی: ازدحام بیش از ظرفیت، نبود تهویه مناسب، قطع مکرر آب و شرایط غیربهداشتی جان زندانیان را به خطر انداخته است.
ماده ۵ – ممنوعیت شکنجه و رفتار غیرانسانی: نگهداری زندانیان در شرایط غیرقابل تحمل، اجبار به کف‌خوابی و کمبود امکانات اولیه، نوعی رفتار تحقیرآمیز و غیرانسانی محسوب می‌شود.
ماده ۱۰ – حق دادرسی عادلانه: زندانیان در بسیاری موارد بدون رسیدگی عادلانه و دسترسی به خدمات حقوقی کافی در بازداشت طولانی‌مدت به‌سر می‌برند.
ماده ۲۵ – حق برخورداری از استانداردهای مناسب زندگی و بهداشت: نبود آب گرم در زمستان، غذای بی‌کیفیت، شیوع حشرات موذی و کمبود خدمات درمانی سلامت جسمی و روانی زندانیان را تهدید می‌کند.
ماده ۲۳ – حق کار منصفانه و دستمزد عادلانه: اجبار زندانیان به بیگاری در کارگاه‌های خیاطی با دستمزد ناچیز، نقض آشکار حق کار عادلانه است.
این وضعیت نه‌تنها مغایر با قوانین بین‌المللی، بلکه برخلاف قوانین داخلی درباره حفظ حقوق و کرامت زندانیان است و نیاز فوری به رسیدگی نهادهای مستقل حقوق بشری دارد.
کانون حقوق بشر ایران را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:
تلگرام / ایکس / اینستاگرام / یوتیوب / فیسبوک
.jpg)
.jpg)
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر