ری شهری، معمار پشت پرده قتل‌عام زندانیان سیاسی در سال ۶۷

۱۰ مرداد, ۱۴۰۴دسته‌بندی گزارش ویژه

محمد محمدی ری شهری ، وزیر وقت اطلاعات به همراه احمد خمینی، آمران اصلی قتل‌عام زندانیان سیاسی در سال ۱۳۶۷ بودند. آنها فتوای قتل‌عام زندانیان را از خمینی گرفته و بر روند آن نظارت داشتند

کانون حقوق بشر ایران، پنج‌شنبه ۹ مردادماه ۱۴۰۴ – محمد محمدی‌نیک، معروف به ری شهری، متولد شهر ری بود. پس از طی تحصیلات ابتدایی، وارد حوزه‌ی علمیه شهر ری شد و در سال ۱۳۴۰ به حوزه‌ی علمیه قم رفت. وی حدود ۱۸سال در حوزه‌ی علمیه ری، قم، نجف و مشهد مشغول تحصیل حوزوی بود. او بعد از انقلاب ۱۳۵۷ به همراه صادق خلخالی با گرفتن حکم قاضی تام‌الاختیار از جانب خمینی، برای سرکوب هموطنان ترکمن و کرد، به شهرهای گنبد و کردستان، اعزام شد و احکام اعدام بسیاری را صادر نمود. وی به دلیل آمار بالای صدور حکم اعدام به قاضی اعدام معروف بود. ری شهری در سال ۱۳۶۳، به عنوان اولین وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی، منصوب شد. به گفته بسیاری از سران حکومت ایران، پس از نامه ری شهری به خمینی، قتل‌عام ۱۳۶۷، به اجرا درآمد که توسط هیئت مرگ این اعدام‌ها صورت گرفت.

قاضی مرگ برای مهم‌ترین پرونده‌های سیاسی

محمد محمدی ری شهری بعد از پیروزی انقلاب، قاضی شماری از مهمترین پرونده‌های سیاسی بوده و احکام اعدام بسیاری صادر کرده است. او کمی بعد از انقلاب در راه انداختن دادگاه‌های انقلاب نقش داشت و سپس در سال ۱۳۵۸ رئیس دادگاه انقلاب ارتش شد.

محاکمه صادق قطب‌زاده، مهدی هاشمی، افسران درگیر در کودتای نوژه و همچنین چهره‌های نظامی حزب توده چون ناخدا افضلی به عهده او بود. همچنین گفته می‌شود که وی نقش محوری در اعتراف گرفتن از آیت‌الله شریعتمداری داشت.

محمد ری شهری درباره شکنجه زندانیان گفته بود:

«اگر مقصود رئیس جمهور [بنی‌صدر] از شکنجه، همان تنبیهاتی است که اسلام به عنوان حدود و تعزیرات مطرح می‌کند، ما منکر آن نیستیم، زیرا دستور اسلام است.»

او نقش اساسی در تشکیل وزارت اطلاعات داشت و در سال ۱۳۶۳ به عنوان اولین وزیر اطلاعات انتخاب شد.

محمد ری شهری در سال ۱۳۶۸ از طرف خامنه‌ای به عنوان دادستان دادگاه ویژه روحانیت منصوب شد. در سال ۱۳۶۹ هم دادستان کل کشور شد.

نمایندگی مجلس خبرگان و سرپرستی حجاج از دیگر مقام‌های او است. او سال‌ها تولیت آستان شاه عبدالعظیم شهر ری را بر عهده داشت و در اول فروردین ۱۴۰۱ درگذشت.

نقش محمد محمدی ری شهری در قتل‌عام زندانیان سیاسی در سال ۱۳۶۷

محمد محمدی ری شهری ، وزیر وقت اطلاعات به همراه احمد خمینی، آمران اصلی قتل‌عام زندانیان سیاسی در سال ۱۳۶۷ بودند. آنها فتوای قتل‌عام زندانیان را از خمینی گرفته و بر روند آن نظارت داشتند. در این کشتار ده‌ها هزار زندانی سیاسی در دادگاه‌های چند دقیقه‌ای اعدام شدند. در اعدام‌های ۶۷، احمد خمینی و ری شهری با تشکیل هیات‌های مرگ چند هزار زندانی سیاسی را در سراسر کشور اعدام کردند.

محمد محمدی ری شهری، در سه دهه اول پس از روی کار آمدن دیکتاتوری حاکم همواره از جمله مقامات بالای امنیتی و قضایی حکومت بوده است. وی نقشی اساسی در سرکوب‌ها، اعدام‌ها، کشتارها و نقض حقوق بشر بالاخص در دو دهه ۶۰ و ۷۰ داشته است.

به عنوان مثال عملکرد ری شهری در وزارت اطلاعات چنان بود که آیت الله منتظری، به خمینی نوشت که “جنایات اطلاعات شما و زندان‌های شما روی شاه و ساواک شاه را سفید کرده است.” منظور منتظری وزارت اطلاعاتی بود که محمد محمدی ری شهری وزارت و مسئولیت آن را برعهده داشت.

در رابطه با قتل‌عام زندانیان سیاسی در تابستان 1367، حسین موسوی تبریزی، که آن زمان در مجلس سوم بود در گفتگویی گفته است که شروع اعدامهای تابستان 67 از نامه ری شهری بود. وی سابقه نقض گسترده حقوق بشر در حوزه هایی چون حقوق زندانیان، شکنجه، حق حیات، حقوق اجتماعی، حق اعتراض، آزادی بیان، حقوق زنان و … را داشته است.

ری شهری پیش از آن با صدور احکام اعدام برای افسران ارتش در جریان کودتای نوژه و همچنین محاکمه و اعدام صادق قطب‌زاده از یاران خمینی، خود را به‌عنوان قاضی صادرکننده احکام اعدام معرفی کرده بود.

ری شهری چه در مقام قاضی دادگاه های شرع و بعد در دادگاه انقلاب ارتش و چه در دوران وزارت اطلاعات، دادستانی کل کشور و دادستانی دادگاه ویژه روحانیت، همیشه از عناصر اصلی سرکوب منتقدان و مخالفان نظام بوده است.

حقوق زندانیان:

ری شهری سابقه صدور سرخود حکم و بدون گذشتن از مجرای قانونی دادگستری و دادن امکان دادرسی عادلانه برای متهم را بنا بر اعتراف و گفته خودش در زمان حضور به عنوان رئیس دادگاه انقلاب ارتش داشته است. او خود گفته است که “در ارتباط با رسیدگی به جرائم نیروهای مسلح، اینجانب وقتی بدانم فرستادن پرونده‌ای به دادگستری در شرایط کنونی این تشکیلات صحیح نیست و به صدور احکام برخلاف اسلام می‌انجامد، بنده پرونده را به دادگستری نمی‌فرستم و حکم می‌دهم.”

وی همچنین از دی 1368 تا آذر 1377 دادستان دادگاه ویژه روحانیت بود. تا سال 1370 در این دادگاه حتی داشتن وکیل محل اختلاف بود. 11 مهر 1370 و بنا بر تصویب مجمع تشخیص مصلحت نظام، متهمین در دادگاه ویژه حق پیدا کردند که وکیلی روحانی و معمم را برای خود اختیار کنند. یعنی متهمینی که دستکم تا پیش از مهر 1370 در این دادگاه محاکمه شده بودند حتی امکان داشتن وکیل را هم نداشتند.

ری شهری در همان ابتدای پیروزی انقلاب در جدال لفظی با بنی صدر از شکنجه دفاع کرده و می گوید: «اگر مقصود رئیس جمهور از شکنجه، همان تنبیهاتی است که اسلام به عنوان حدود و تعزیرات مطرح می‌کند، ما منکر آن نیستیم»

برگزاری دادگاه شریعتمداری و صدور حکم اعدام صادق قطب‌زاده

ری شهری قاضی دادگاه صادق قطب زاده بود. او قطب‌زاده را در همین دادگاه مجبور به اعترافات اجباری کرد که در همان زمان از رسانه های جمعی پخش گردید. همچنین وی از بازجویان و عوامل اصلی کشاندن آیت الله شریعتمداری به اعتراف تلویزیونی بود. نقل موثق است که ری شهری شخصا از کسانی بوده که بر آقای شریعتمداری فشار آورده و به او سیلی زده است. همچنین او از عوامل اصلی حکم حبس خانگی آقای شریعتمداری است. آقای شریعتمداری در حبس و حصر خانگی از دنیا رفت.

ری شهری در خاطراتش به بازجویی از آیت الله شریعتمداری اعتراف کرده و می گوید که چون کمتر کسی جرات بازجویی از این مرجع تقلید را داشت، خود او برای تحقیق!/بازجویی به سراغ آقای شریعتمداری رفته است

ری شهری خود گفته است که در خصوص اعتراضات حزب خلق مسلمان در تبریز به آنجا رفته و کسانی که به گفته او ضد انقلابیون بودند را محاکمه و اعدام کرده و به قول او “قضیه خاتمه پیدا کرد.”

دستگیری، شکنجه و اعدام گروه مهدی هاشمی

از دیگر کسانی که با نظارت مستقیم ری شهری مورد شکنجه قرار گرفته، سید مهدی هاشمی است. سید مهدی هاشمی پس از دستگیری در سال 1365 و اعلام ری شهری به عنوان وزیر وقت اطلاعات، مبنی بر کشف خانه تیمی!، او را در سلول انفرادی قرار داده‌ و تحت شکنجه قرار دادند.

ری شهری خود در خاطراتش می نویسد که سید مهدی هاشمی، فتح الله امید نجف آبادی و غلامرضا مرادی با شلاق تعزیر شده‌اند. او در باره بازجویی از متهمان این پرونده در خاطراتش می گوید که به کف پای امید نجف آبادی در چند نوبت جمعا 40 ضربه شلاق زده شده است.

فتح الله امید نجف آبادی بنا بر اظهارات و نامه هایش در اثر شلاق ها و شکنجه ها در زندان بینایی یک چشم و شنوایی یک گوشش را از دست داده بود.

ری شهری در دوران دادستانی ویژه روحانیت هم به آزار روحانیان مستقل و منتقد می پرداخت تا جایی که مثلا در یک مورد در سال 1372 و بنا بر آنچه در خاطرات اکبر هاشمی رفسنجانی آمده، خود هاشمی در خصوص برخورد ری شهری با خانواده اخوان مرعشی (سید مهدی و سید کاظم) انتقاد کرده و از او خواسته که “مساله را ختم کند.”

حق حیات – حقوق زندانیان – حقوق اجتماعی:

پس از پیروزی انقلاب ری شهری به همراه سید حسین موسوی تبریزی و مرتضی فهیم کرمانی به دزفول رفته و در جریان یک هفته ای که دزفول بودند با برگزاری دادگاه های متعدد حکم به اعدام بسیارانی از زندانیان دادند. او در فروردین 1358 به همراه موسوی تبریزی به گچساران و بهبهان رفت و در آنجا هم همان کارها را تکرار کرد. این کار در خرم آباد، بروجرد، رشت و گنبدکاووس هم در سمت حاکم شرع تکرار شده است.

دستکم 121 نفر از دستگیر شدگان مسئله موسوم به کودتای نوژه به حکم محمد محمدی ری شهری و پس از محاکمه های کوتاهی که مطابق با حداقل های دادرسی عادلانه نبود اعدام شدند. او مشهور به صدور احکام اعدام فله ای و جمعی بوده است.

خود او در بخشی از خاطراتش گفته است که “روزی به امام گفته بودند، ری شهری تا قم بود، وقتی می‌خواست به خیار نمک بزند احتیاط می‌کرد. حالا رفته تهران و در دادگاه‌ها چه می‌کند…! امام در جواب گفته بودند، دین‌داری یعنی همین، آنجا احتیاط کردن و اینجا قاطعیت داشتن.”

احمد عباسی داماد شریعتمداری هم از جمله کسانی که با حکم ری شهری اعدام شد.

نقش ری شهری در قتل عام زندانیان سیاسی در سال ۶۷

در جریان قتل عام زندانیان سیاسی سال 1367 هم نقش ری شهری به عنوان وزیر وقت اطلاعات بسیار پر رنگ است و میتوان او را از عوامل اصلی این اعدامها دانست. سید حسین موسوی تبریزی، دادستان کل انقلاب در دهه شصت، وی را کلید معمای کشتارهای سال 1367 می داند و در پاسخ به پرسشی در خصوص این اعدامها گفته است: «این سؤال را باید از آقای ری شهری بپرسید که آن زمان وزیر اطلاعات بود و شروع آن ماجرا از وزارت اطلاعات بود. در واقع پس از حمله مرصاد که بعد از قطعنامه رخ داد، آقای ری شهری به امام نامه نوشته … به همین دلیل امام گروهی را تشکیل دادند تا با زندانی‌ها صحبت کنند و بدانند چه کسی توبه کرده … هر کسی توبه نمی‌کرد یا حاضر نبود توبه‌‌اش را در مصاحبه اعلام کند، اعدام می‌شد.”

بنا بر این سخنان وزارت اطلاعات و شخص ری شهری در واقع از زمینه سازان قتل‌عام زندانیان سیاسی در سال ۶۷، بودند. موسوی تبریزی می گوید که شروع اعدام‌های سال 1367 از نامه ری شهری بود.

خمینی بر حضور نماینده وزارت اطلاعات در هیئت مرگ تاکید کرده بود و او هم مصطفی پورمحمدی را برای این کار انتخاب کرد.

ری شهری همچنین به بهانه مخالفت آیت الله منتظری با کشتار 1367 از زمینه سازان اصلی حذف او و عزلش از قائم مقامی رهبری بود. او در ماجرای بازداشت و اعدام برادر داماد آقای منتظری نقشی جدی داشت تا زمینه را برای حذف منتظری مهیا کند.

اعدام ناصر سبحانی

از دیگر اعدام شدگان توسط ری شهری ناصر سبحانی است که دو روز مانده به نوروز سال 1368 اعدام شد. نجیبه سبحانی دختر ناصر سبحانی در خصوص اعدام پدرش و آنچه بر او گذشته می گوید: “خانواده‌ام که در مدت دستگیری پدرم (تاریخ دستگیری ١۸/٣/١٣۶۸) هیچ ملاقاتی با او نداشتند از این موضوع بی‌خبر بودند و همچنان منتظر اجازه ملاقات. یک ماه‌ و نیم بعد از اعدامش با عمویم تماس می‌گیرند و از او می‌خواهند که به دادستانی سنندج برود. خبر را به عمویم می‌دهند و وسایل پدرم رو به عمویم پس می‌دهند و همان جا به عمویم اخطار می‌دهند که اجازه برگزاری مراسم ختم را ندارید. خودشان به دلخواه خودشان پدرم را در قروه دفن کرده بودند.

بعد از این اتفاق ٢۵ نفر از دوستان، نزدیکان و همفکران پدرم می‌روند پیش ری شهری تا به اجرای این حکم اعتراض کنند. یکی از افراد حاضر در جمع به ری شهری گفته بود: ناصر سبحانی سلاح دستش نگرفت. هیچ شاخه نظامی نداشت و در سخنرانی‌هایش که در موضوعات مختلف نظریه ارائه داده بود توهینی به هیچ مقام و مقدسات مذهبی شما نکرده بود. برای چه او را اعدام کردید؟ وی در جواب ایشان گفته بود: بله، ناصر سبحانی حتی یک تپانچه هم برای دفاع از خودش نداشت اما اسلحه ایشان برنده‌تر از هر اسلحه نظامی بود. اسلحه او قلمی بود در دستش. بشکند قلمش که آن را شکستیم.”

حقوق زنان:

ری شهری در همان ابتدای پیروزی انقلاب در دادگاه انقلاب ارتش حکم به اخراج تعداد بسیاری از زنان شاغل در ارتش داد. بیش از صد زن کارمند ارتش با اجباری شدن حجاب در ارتش توسط ری شهری اخراج شدند. ری شهری همه آنها را هم به سرسپردگی به غرب و اسرائیل متهم کرد.

سرکوبگر آزادی بیان و  حق اعتراض:

ری شهری همچنین پس از انتشار فایل صوتی آیت الله منتظری در دیدار با اعضای هیات کشتار 67 برای پرونده‌سازی برای احمد منتظری با ادعای وجود نفوذی در بیت منتظری گفت: “معلوم می‌شود که هنوز در این بیتی که با امام (ره) در اواخر عمر پربرکتشان درافتاد و امام (ره) تقاضای مرگ خودش را از خدای متعال نمود، هنوز کسانی هستند که به منافقین کمک می‌کنند. این نواری که اخیراً از سایت رسمی آقای منتظری، منتشر شد، مطالبی است که ایشان به‌صورت محرمانه در سال ۶۷ با چند تن از قضات مطرح کرده …این نوار منتشر می‌شود… انتشار آن پس ‌از این مدت با چه هدفی غیر از ضربه زدن به‌ نظام اسلامی، تطهیر منافقین و انتقام‌گیری از امام راحل صورت گرفته است؟”

ری شهری رفتار سرکوب‌گرانه اش را در دوران دادستانی ویژه روحانیت نیز ادامه داد. پلمپ حسینیه آیت الله منتظری در قم و همراهی با حمله به بیت و حسینیه آقای منتظری در آذر 1376 در جمله اقدامات سرکوب‌گرانه او به دلیل اظهار نظرهای انتقادی مرحوم آقای منتظری در دادگاه ویژه روحانیت است. در همان زمان پس از چند روز در یورشی مجدد و بنا به حکم دادگاه ویژه روحانیت و به فرمان او درب‌های ورودی به منزل آیت‌الله منتظری مسدود و جوش داده شد و تنها درب ورودی به قسمت داخلی منزل او را باز گذاشتند که این درب نیز به وسیله‌ی قرار دادن کیوسک و گماردن نیروهای سپاه پاسداران در جلوی آن به طور شبانه‌روزی کنترل می‌شد.

حصرو منکوب کردن آذری قمی

ری شهری همچنین پروژه حصر و منکوب کردن احمد آذری قمی را به دلیل مخالفت با خامنه‌ای سامان داد و به عنوان دادستان دادگاه ویژه روحانیت نقشی اساسی در برخورد و حصر آذری قمی در منزلش داشت. آذری قمی در منزلش در حصر درگذشت. همچنین در نیمه اول دهه 70 و زندانی شدن برخی از روحانیونی که با رهبری علی خامنه ای موافق نبودند هم دادسرای ویژه روحانیت و ری شهری نقشی موثر و تعیین کننده داشتند.

طرح‌ریزی و اجرای کشتار در مراسم حج

از اقدامات دیگر ری شهری کشتار مکه و زائران حاضر در آنجا بود. وی به عنوان وزیر اطلاعات طرح و اجرای این اقدام را به عهده داشت. ماموران حکومتی تحت عنوان برائت اقدام به راهپیمایی و درگیری کردند که دستکم هزار نفر کشته و مجروح به جای گذاشت. در این اقدام ۲۷۵ نفر از کاروان‌های حج ایرانی کشته و دستکم ۳۰۰ نفر مجروح شدند.

منتظری در نامه‌ای خطاب به خمینی به پاره‌ای از اقدامات ریشهری و ماموران وزارت اطلاعات اشاره کرده و نوشته بود:

«سپاه در وقت حج یک کار غلط ناروا انجام می‌دهد و از ساکهای حدود صد نفر حجاج پیرمرد و پیرزن بدون اطلاع آنان سوء‌استفاده می‌کند به‌نحوی که در عربستان در وقت حج آبروی ایران و انقلاب را بردند»

هلدینگ فواد ری پاداش کشتارهای ری شهری

ری شهری پس از اعدام‌های دهه شصت و هفتاد پاداش خود را از خامنه‌ای دریافت کرد. هلدینگ فواد ری پاداش این جنایت‌ها بود. اعضای اصلی این هلدینگ ایادی و اعضای بیت خامنه‌ای است. این هلدینگ سهامدار اصلی بانک پارسیان، مالک بزرگترین صادر کننده گوشت،‌ نمایندگی انحصاری بی‌ام و، مالک شرکت نفت و گاز پارس، انحصار تولید دستگاه CNG خودروهای داخلی و…. می‌باشد.

کانون حقوق بشر ایران را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:
تلگرام / ایکس / اینستاگرام / یوتیوب / فیسبوک

اشتراک: